Drukuj
Nadrzędna kategoria: Aktualności

W kampaniach informacyjnych spółek energetycznych oraz wypowiedziach polityków pojawiły się niedawno tezy, że opłata za CO2 stanowi aż 60% kosztu energii elektrycznej. Taki przekaz kreuje wrażenie, że każdy z nas w rachunkach za prąd płaci głównie, bo aż w 60%, za emisje. W rzeczywistości tak nie jest. Co gorsze, przekaz ten przynosi wiele szkody, bo odwraca uwagę od fundamentalnych problemów polskiej energetyki i oddala nas od rozwiązań, które skutecznie mogą powstrzymać wzrost cen. Dlatego przypomnijmy fakty. W niniejszym artykule – na podstawie przyjętych założeń – eksperci Forum Energii przedstawiają m.in. elementy składowe cen energii dla gospodarstw domowych.fakty1

Sytuacja w energetyce jest wyjątkowo trudna. Nikt nie spodziewał się pandemii koronawirusa, później tak gwałtownego odbicia gospodarczego oraz tego, że właśnie teraz działania Gazpromu przyczynią się do rekordowo wysokich cen gazu. Gaszenie pożaru benzyną i brak realnych rozwiązań, które w perspektywie kolejnych miesięcy i lat mogą ograniczyć koszty energii, będzie tylko pogłębiać problem. A jest nim wiek elektrowni, jedno z najwyższych na świecie uzależnienie od węgla oraz niewystarczający poziom niskoemisyjnych inwestycji. Zamiast planować modernizację sektora, dyskusja koncentruje się na tym „czyja wina” i jak wyjść z systemu handlu emisjami CO2. Jest to droga, która prowadzi donikąd.

fakty2aZa co płacimy w rachunku za energię elektryczną?
Rachunek za prąd składa się z szeregu pozycji. Ponad połowę stanowi koszt energii elektrycznej. Ten, co do zasady, wynika głównie z kosztu paliwa oraz kosztu emisji.
Kolejną pozycję, odpowiadającą za jedną trzecią rachunku, stanowią opłaty dystrybucyjne, głównie za korzystanie z sieci. W rachunku zawarte są również inne opłaty wynikające ze wspierania inwestycji, np. opłata kogeneracyjna (0,5%) lub OZE (0,1%), lub ze starych zobowiązań (rozwiązania kontraktów długoterminowych KDT) – tzw. opłata przejściowa. Nowym składnikiem ceny jest opłata mocowa, płacona elektrowniom za to, że są w systemie. To ponad 6%.

Istotną pozycją są obciążenia podatkowe: VAT, który w poprzednich latach wynosił 23%, i akcyza w wysokości 5 zł/MWh. W ramach tzw. tarczy inflacyjnej rząd zniósł akcyzę, a VAT obniżył do 5% [1].

! Z wyliczeń ekspertów Forum Energii wynika, że uśredniony koszt CO2 to około 23% łącznej ceny energii elektrycznej w taryfie G11. Założenia, metodyka i źródła danych do tych obliczeń są przedstawione w dalszej części artykułu.

Jak zmieniały się ceny dla gospodarstw domowych?
Ceny energii elektrycznej dla gospodarstw domowych przez lata utrzymywały sfakty4ię na relatywnie niskim poziomie, co było skutkiem niewielu inwestycji w energetyce (odkładania na później kluczowych decyzji), niskiej ceny CO2 i polityki taryf prowadzonej przez Urząd Regulacji Energetyki. Od 2020 r. rachunki za energię elektryczną dla grupy G zaczęły rosnąć (choć mniej niż ceny dla przedsiębiorstw na rynku hurtowym). W roku 2019 koszt zakupu 1 kWh w gospodarstwie domowym wynosił 0,60 zł/kWh, a dwa lata później już 0,72 zł/kWh. Gdyby utrzymano stawkę VAT na poziomie 23%, średnie ceny dla gospodarstw domowych w 2022 r. sięgnęłyby 89 gr za 1 kWh.

! Wzrost cen energii elektrycznej jest spowodowany zwiększeniem zapotrzebowania na energię, wzrostem kosztów jej produkcji (m.in. cen gazu i węgla), kosztów emisji CO2 i kosztami systemów wsparcia (m.in. opłaty mocowej i kogeneracyjnej) oraz zwiększeniem stawek sieciowych [2].

Rząd ma narzędzia do obniżenia cen dla gospodarstw domowych
System handlu uprawnieniami do emisji działa na poziomie unijnym, ale dochody ze sprzedaży uprawnień zasilają budżet krajowy. Wysokie ceny spowodowały rekordowe wpływy do polskiego budżetu – w ostatnich latach szybko rosły. W latach 2019-2021 wyniosły odpowiednio: 11, 14 i 25,5 mld złotych (rys. 3).

System handlu uprawnieniami do emisji (ETS) wycenia koszty zewnętrzne emisji – czyli oddziaływania na środowisko. Jest to jedna z podstawowych zasad ochrony środowiska – zanieczyszczający płaci. Bez wyceny kosztów emisji rynek nie daje poprawnych impulsów cenowych. Dalej opłaca się emitować, kosztami obciążając całe społeczeństwo, bez względu na to, kto i z jakich źródeł korzysta oraz jak przykłada się do zmiany klimatu i degradacji środowiska. Jest to działanie niesprawiedliwe społecznie, zwłaszcza że koszty kumulują się w czasie [3].

! System ETS generuje przychody, które dają możliwość zredukowania innych obciążeń nakładanych na cenę energii elektrycznej. Stawka VAT została obniżona z 23% do 5% i akcyzy z 5 do 0 zł/MWh. Rosnący dochód z CO2 zastępuje inne wpływy budżetowe i daje możliwości kształtowania cen dla gospodarstw domowych, wsparcia ubogich energetycznie oraz inwestowania w redukowanie emisji.

Analiza Forum Energii: jak liczyliśmy składowe ceny energii?
Ceny energii dla gospodarstw domowych różnią się w zależności od sprzedawcy i rodzaju taryfy, np. taryfy G11 lub G12. Na potrzeby niniejszej analizy wzięliśmy pod uwagę uśrednioną taryfę G11 klienta PGE z Warszawy. Udział kosztów CO2 w jego rachunku za energię to ilość zużytej energii pomnożonej przez jej emisyjność i cenę CO2. Szczegółowe założenia i źródła przedstawiamy poniżej.fakty5

Odbiorca końcowy energii elektrycznej:

Koszt CO2 dla roku Y:

Wskaźnik emisyjności CO2:

Stawka VAT: 

Stawka akcyzy:

Brak transformacfakty6ji, a nie polityka klimatyczna winduje ceny!
Przez wiele lat ceny energii utrzymywały się na względnie niskim poziomie. Krajowa energetyka unikała trudnych decyzji inwestycyjnych, koszt emisji dwutlenku węgla był nieduży. Czerpaliśmy korzyści z eksploatacji starych elektrowni węglowych, choć wiadomo, że bez inwestycji i modernizacji każda branża traci konkurencyjność. Teraz nałożyło się kilka czynników – lata zaniedbań i globalny kryzys energetyczny. Gwałtowna zmiana warunków zewnętrznych poskutkowała wyciągnięciem niepoprawnych wniosków, które przynoszą prawdopodobnie krótkotrwałe korzyści polityczne. Tworzy się wrażenie, że w związku z sytuacją możemy się nie transformować i wrócić do starego modelu energetyki. To jest droga, która donikąd nie prowadzi. Tylko nowoczesna, konkurencyjna i niskoemisyjna energetyka pomoże Polsce ograniczyć koszty energii. Brak transformacji, a nie polityka klimatyczna będzie windować ceny energii.

Publikacja przygotowana przez: Forum Energii Autorzy: Tobiasz Adamczewski, Marcin Dusiło Współpraca: dr Joanna Maćkowiak-Pandera, dr Aleksandra Gawlikowska-Fyk

Źródła i informacje:
[1] Obniżka VAT ma zastosowanie do końca lipca 2022 r., a zerowa akcyza do końca maja 2022 r.: https://www.gov.pl/web/uw-podlaski/tarczaantyinflacyjna-20--zdecydowane-dzialania-rzadu-przeciw-skutkom-inflacji

[2] https://www.ure.gov.pl/pl/urzad/informacje-ogolne/aktualnosci/9963,Od-stycznia-za-prad-zaplacimy-o-21-zl-wiecej.html
[3] O tym, jak działa ETS pisaliśmy tu: https://www.forum-energii.eu/pl/blog/ets-reforma 
[4] Zużycie energii w gospodarstwach domowych w 2012 r., GUS: https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/srodowisko-energia/energia/zuzycie-energii-w-gospodarstwach-domowych-w-2012-r-,2,2.html 
[5] Zużycie energii w gospodarstwach domowych w 2015 r., GUS: https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/srodowisko-energia/energia/zuzycie-energii-w-gospodarstwach-domowych-w-2015-r-,2,3.html
[6] Zużycie energii w gospodarstwach domowych w 2018 roku, GUS: https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/srodowisko-energia/energia/zuzycie-energii-w-gospodarstwach-domowych-w-2018-roku,2,4.html
[7] Taryfy na dany rok opublikowane na stronie URE: https://bip.ure.gov.pl/bip/taryfy-i-inne-decyzje-b/energia-elektryczna  
[8] Taryfy do roku 2016: https://pgedystrybucja.pl/strefa-klienta/informacjedla-konsumenta/taryfy-i-cenniki. Taryfy przed 2016 r.: strona URE: https://bip.ure.gov.pl/bip/taryfy-i-inne-decyzje-b/energia-elektryczna 
[9] Raporty roczne aukcji EUA na rynku pierwotnym EEX: https://www.eex.com/en/downloads#%7B”downloads-container_0”%3A%7B”searchTerm”%3A”eua”%2C”type”%3A”Market%20Data”%7D%7D 
[10] Archiwum kursów średnich NBP: https://www.nbp.pl/home.aspx?f=/kursy/arch_a.html  
[11] Wskaźniki emisyjności KOBIZE: https://www.kobize.pl/pl/fileCategory/id/28/wskazniki-emisyjnosci
[12] Emisje obliczone na podstawie rocznej produkcji energii elektrycznej w danej technologii oraz oszacowanych przez Forum Energii wskaźników emisyjności
[13] Transparency platform ENTSO-E: https://transparency.entsoe.eu/generation/r2/actualGenerationPerProductionType/show
[14] https://www.gov.pl/web/kas/nizsza-akcyza-na-prad-i-paliwa-nizszy-vatna-gaz-ziemny-oraz-energie-elektryczna-i-cieplna
[15] https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20210002350