Polskie przepisy budowlane określają pewną grupę pomieszczeń, jako pomieszczenia higieniczno-sanitarne. Najczęściej są to pomieszczenia pomocnicze niezbędne do właściwego funkcjonowania całości obiektu, budynku, lokalu i znajdują się w budynkach o funkcji mieszkalnej, użyteczności publicznej oraz w obiektach zakładów pracy, jak np. łazienki w mieszkaniach, toalety w teatrach, szatnie i umywalnie w zakładach pracy. Występują również, jako pomieszczenia o funkcji podstawowej, np. w łaźniach publicznych.

Toalety publiczne to miejsca najbardziej narażone na akty wandalizmu.

Z tego powodu urządzenia tam zamontowane powinny być:

• niedemontowalne przez użytkowników,
• wodo oszczędne,
• bardzo trwałe,
• odporne na zniszczenie,
• niezawodne w działaniu,
• bardzo proste w obsłudze

oraz zapewniać:

• najwyższy poziom higieny,
• bardzo wysoki komfort spłukiwania,

Armatura sanitarna montowana w węzłach sanitarnych powinna być wodo oszczędna. Dzisiaj dodatkowym czynnikiem poza ekologią, który dopinguje odbiorców wody do jej oszczędzania jest aspekt ekonomiczny. Wprowadzanie nowoczesnych rozwiązań technologicznych w toaletach publicznych oraz zastosowanie najnowszych osiągnięć w dziedzinie elektroniki pozwalają na zwiększenie higieny w pomieszczeniach sanitarnych. Toalety, w których znajduje się wysoki poziom czystości są znacznie mniej narażone na ataki wandali.
W Europie obecnych jest kilka dużych firm specjalizujących się w produkcji urządzeń sanitarnych do toalet publicznych. Są to min. firmy: Delabie, Geberit, Intra, Schell, Viega, oraz wiele innych. Poniższy tekst omawia wybrane produkty tych producentów.

Woda jest cennym zasobem
W toaletach zlokalizowanych w obiektach użyteczności publicznej średnie zużycie wody jest o 50% większe niż to mierzone w domu i wynosi 200 litrów na dzień i na osobę. W niektórych wyspecjalizowanych jednostkach (szpitale, uzdrowiska itp.) zużycie może przekroczyć 500 l dziennie na osobę! Zachowanie użytkownika, który nie jest obciążony fakturą za zużytą wodę, jest inne. Usterki lub przecieki w budynkach użyteczności publicznej są rzadziej zgłaszane i naprawiane niż u osoby prywatnej.

Bardzo wysoka odporność na wandalizm – produkty firmy Delabie
Firma Delabie to historyczny partner sektora użyteczności publicznej i zakładów opieki zdrowotnej (firma w 2018 r obchodzi 90-cio lecie działalności). Ma ona w swojej szerokiej ofercie także całągamę produktów odpornych na ataki wandalizmu, gdyż toalety publiczne to nie tylko pomieszczenia w centrach handlowych, biurach czy szpitalach. Tego typu pomieszczenia są również w szpitalach psychiatrycznych, więzieniach i poprawczakach. Wyposażenie sanitar- ne w tego typu obiektach musi zapewnić bezpieczeństwo użytkownikom tak, aby nie mogli oni odebrać sobie życia. Firma Delabie opracowała specjalną serię produktów do tego typu obiektów. Ergonomia produktów (opływowe kształty, niewidoczne zamocowania, odporna konstrukcja) zapobiega ryzyku okaleczenia. Armatura została stworzona do instalacji w pomieszczeniu technicznym przy rozwiązaniu zaściennym lub instalacji podtynkowej, uniemożliwia użytkownikom dostęp do elementów sterujących.

Przyciski, korpusy, wylewki i wylewki natryskowe są wykonane z chromowanego litego mosiądzu. Elementy odporne na uderzenia chronią mechanizmy przed najbardziej agresywnym sposobem użytkowania. Opływowe kształty i detektory zintegrowane ze ścianą uniemożliwiają wyrwanie. Mocowania są specjalnie wzmocnione. W modelach zaściennych kołek antyobrotowy zapewnia zintegrowanie całości ze ścianą. Element łączący podtrzymuje zwór  pośrednio na prowadnicy zamocowanej w ścianie i pozwala na doskonałe prowadzenie nacisku trzonu prowadnicy na zawór. Wszystkie elementy natrysku są tak skonstruowane, aby nie można było na nich zawiesić sznura w celu próby powieszenia się. Mechanizmy armatury czasowej są bardzo wytrzymałe w czasie użytkowania. System czasowy z kalibrowaną szczeliną jest samoczyszczący, co przedłuża czas funkcjonowania do ponad 500 000 uruchomień. Brak tarcia między metalem i metalem lub metalem i plastikiem gwarantuje niezmienny czas wypływu. System detekcji armatury elektronicznej na aktywną podczerwień impulsową jest najbardziej niezawodny. Nie ulega rozregulowaniu i nie jest wrażliwy na zmiany oświetlenia. Aby uniknąć nadużyć i marnowania wody modele czasowe Tempostop mogą być wyposażone w system blokady AB. Jest to specjalna ochrona przed blokowaniem armatury w pozycji otwartej (np. kijem od szczotki zapartym o przeciwległą ścianę). Wypływ wody zostaje uruchomiony tylko w momencie zwolnienia przycisku. W modelach elektronicznych Tempomatic wypływ zostaje tymczasowo zablokowany w przypadku nadużycia.

Ścianki instalacyjne – zabezpieczenie instalacji przed wandalizmem
Budowa ścianek instalacyjnych wyklucza w pomieszczeniach sanitarnych gromadzenie się brudu i bakterii w okolicach urządzeń sanitarnych (misek kompaktowych, pisuarów, umywalek). Jest to bardzo ważne w szczególności w toaletach publicznych. Ścianki instalacyjne nie ograni-czają w znacznym stopniu powierzchni pomieszczenia, ponieważ głębokość ich zabudowy jest bardzo podobna do głębokości standardowego kompaktu lub mniejsza. Ścianka instalacyjna ogranicza hałas spowodowany przepływem wody oraz ścieków w instalacjach oraz gwarantuje wysokie bezpieczeństwo przeciwpożarowe. Wszystkie przewody wodociągowe i kanalizacyjne usytuowane w ściance są zabezpieczone przed aktami wandalizmu. Równa i gładka powierzchnia wykafelkowanej ścianki gwarantuje również łatwe utrzymanie pomieszczenia sanitarnego w czystości.
Stelaże podtynkowe umożliwiają swobodną aranżację wnętrz w toaletach i łazienkach oraz pozwalają na łatwy i bezpieczny montaż ceramiki sanitarnej oraz armatury zasilającej i odprowadzającej zużytą wodę. Producenci tego typu konstrukcji wytwarzają je do: misek ustępowych, umywalek, pisuarów, bidetów oraz ściennych zestawów odpływowych do natrysków (TECE, Geberit). W skład tych konstrukcji wchodzą również dodatkowe kompletne zestawy dla osób niepełnosprawnych, które pozwalają na zamocowanie specjalnych uchwytów ułatwiających osobom mającym trudności w poruszaniu się korzystanie z przyborów sanitarnych. Tego typu stelaże uwzględniają ponad normatywne usytuowanie miski ustępowej nad powierzchnią posadzki. Jeden z producentów stelaży (Tece) produkuje do swych konstrukcji specjalne wzmacniane trawersy dostosowane do montażu poręczy dla osób niepełnosprawnych (rys. 1.). Stalowe płyty nośne do poręczy produkowane są w kilku wariantach. Każdy wariant wyposażony jest w gwintowane otwory, których rozstaw jest idealnie dopasowany do rozstawu otworów montażowych u różnych producentów poręczy.

Połączenie wysokiej odporności z rozwiązaniami smart – produkty firmy Schell
W nowoczesnych łazienkach publicznych wprost nie może zabraknąć inteligentnych rozwiązań sanitarnych wykorzystujących działanie czujników podczerwieni i spełniających funkcję automatycznego przepłukiwania pisuarów. Elektroniczna spłuczka SCHELLTRONIC w klasie „A" Well Public pozwala jednocześnie zapewnić wzorową higienę i efektywnie ograniczyć zużycie wody, a przy tym stanowi ultranowoczesną ozdobę wnętrza oraz wyklucza potrzebę dotyku przez korzystającego.
Trendy w wyposażaniu łazienek zmierzają w kierunku rozwiązań bezdotykowych, reagujących na obecność użytkowników znajdujących się w zasięgu czujnika ruchu. Przyczyniają się do tego między innymi rosnące wymagania odnośnie higieny i komfortu użytkowania pomieszczeń sanitarnych, a także wymogi oszczędności. Elektroniczna spłuczka pisuarowa SCHELLTRONIC dba o wygodę użytkowania, utrzymanie ceramiki sanitarnej w należytej czystości, a przy tym pozwala ograniczyć ilość zużywanej wody. Potwierdzeniem jej ekologicznego charakteru jest uzyskana ocena „A" w klasyfikacji Well Public.
Obudowa wykonana w całości z mosiądzu jest odporna na wszelkie uszkodzenia mechaniczne i zarysowanie, a gładka powierzchnia ułatwia czyszczenie.

SCHELLOMAT BASIC – najczęściej wybierany przez projektantów
Minimalistyczny design, niezwykła trwałość i wysoka ergonomia sprawiły, że armatura SCHELLOMAT BASIC stała się symbolem natynkowych spłuczek ciśnieniowych.
Funkcjonalność i trwałość to cechy wyposażenia, których najczęściej poszukują projektanci wnętrz publicznych. Bez ergonomii nie ma dobrego designu, dlatego SCHELLOMAT BASIC uzyskał prosty, wrzecionowaty kształt, zakończony solidnym mosiężnym przyciskiem. Uniwersalna forma „wtopi" się w każdą przestrzeń – w myśl naczelnej zasady w projektowaniu pomieszczeń publicznych mówiącej, że urządzenia i instalacje powinny być nie tylko solidne i funkcjonalne, lecz również dyskretne. Najwyższa, jakość wykonania i użytych materiałów sprawiły, że armatura z tej serii to produkt ponadczasowy. Nazwa SCHELLOMAT już przeszła do słownika projektantów i instalatorów, jako synonim spłuczki ciśnieniowej do pisuarów.

Spłuczki podtynkowe
Urządzenia spłukujące w toaletach publicznych powinny w możliwie maksymalnym stopniu ograniczać możliwość ingerencji osób niepowołanych w ich budowę. Zastosowanie spłuczki podtynkowej (do zabudowy ciężkiej lub lekkiej) w ściance instalacyjnej chroni w maksymalnym stopniu jej konstrukcję przed dewastacją. W przypadku konieczności dokonania naprawy serwisant ma możliwość dostania się do jej wnętrza po uprzednim zdjęciu przycisku spłukującego. Większość przycisków stosowanych w toaletach publicznych posiada ukryte zabezpieczenia przed kradzieżą. Wskazane jest, aby przyciski spłukujące w toaletach publicznych wykonane były z metalu, który jest bardziej odporny na wandalizm.

Baterie umywalkowe
Najlepszym rozwiązaniem w toaletach publicznych jest zastosowanie przy umywalkach armatury bezdotykowej. Budowa tych urządzeń powinna być możliwie prosta a ich kształt powinien zapewnić łatwe utrzymanie w czystości. Budowa baterii do toalet publicznych powinna zapewniać ich wandaloodporność. Ich konstrukcja powinna być masywna i ciężka oraz nie posiadać żadnych części ruchomych, które można łatwo uszkodzić lub ukraść. Dla zminimalizowania zużycia wody w sanitariatach publicznych poleca się stosować baterie czasowe lub samoczynnie zamykające przepływ wody po ukończeniu korzystania z umywalki. Takie warunki spełnia tylko armatura pneumatyczna lub elektroniczna. Na rynku jest wiele firm produkujących baterie samozamykające lub elektroniczne do zastosowania w toaletach publicznych. W baterii pneumatycznej wystarczy przycisnąć głowicę, a zapewnimy sobie 15 sekund swobodnego wypływu wody. Armatura jest wandaloodporna, dzięki czemu doskonale sprawdza się w budynkach użyteczności publicznej, a dodatkową zaletą jest łatwy i szybki serwis. W asortymencie znajdują się baterie z mieszaczem lub bez mieszacza – do wyboru. Natomiast bateria elektroniczna to najlepsze i najbardziej wyrafinowane rozwiązanie dla toalet publicznych w dużych obiektach użyteczności publicznej. Wypływ jest uruchamiany samoczynnie w momencie włożenia rąk podwylewkę i trwa aż do chwili ich usunięcia spod baterii. Jest to po pierwsze – bardzo wygodne, po drugie – bardzo higieniczne, a po trzecie – bardzo ekonomiczne rozwiązanie. Wszystkie modele mogą być zasilane prądem lub baterią i występują w trzech wersjach: z pokrętłem mieszacza, z mieszaczem wewnętrznym i bez mieszacza. Uzupełnieniem oferty są elektroniczne baterie umywalkowe ścienne sterowane podczerwienią i przeznaczone do montażu podtynkowego.

Nowoczesny standard toalet publicznych
W ciągu ostatnich lat standard wyposażenia łazienek publicznych w wielu polskich miastach się podniósł, jednak nadal wiele pozostaje do poprawy w tym zakresie. Coraz więcej inwestorów publicznych przekonuje się, że armatura bezdotykowa stanowi najlepszym rozwiązanie pod kątem rentowności i higieny.
Stan toalet znajdujących się w obiektach komercyjnych jak galerie handlowe, kina czy hotele uległ znaczącej zmianie, jednak armatury w budynkach administracyjnych, szkołach czy miejskich sanitariatach często nadal jeszcze nie odpowiadają nowoczesnym standardom. Ogólnodostępne łazienki, wyposażone w przestarzałe, nieekonomiczne armatury nie tylko kreują negatywny wizerunek instytucji, lecz również generują podwyższone koszty eksploatacji, a nawet zagrażają zdrowiu użytkowników. Optymalnym rozwiązaniem do tego typu zastosowań jest armatura bezdotykowa. Większość tekstów na temat toalet publicznych piszą panowie. Jednak to Panie spędzają w toaletach najwięcej czasu. Jak wyglądają toalety publiczne w oczach kobiety?

Czego potrzeba kobiecie w damskiej toalecie?
Od toalet publicznych wymaga się przede wszystkim czystości. Szkoda, zatem, że nie ma żadnych przepisów, które określałyby na przykład częstotliwość i sposób czyszczenia ogólnodostępnych toalet. Co prawda sporo firm i instytucji wprowadza własne rygorystycznie przestrzegane standardy w tym zakresie, dbając tym samym bezpośrednio o klientów a pośrednio również o tworzenie swojego dobrego wizerunku, jednak nadal są to wyjątki niż reguła. Toalety publiczne nadal kojarzą się większości z nas przede wszystkim z brudem i nieciekawym zapachem. Trzeba przyznać, że niestety brak utrzymania odpowiedniego poziomu czystości to najczęściej spotykany problem. Oprócz tego – oświetlenie, brak papieru toaletowego i wyłania się obraz, który wywołuje w nas nieprzyjemne odczucia na samą myśl o toalecie publicznej.

Ogólnodostępne łazienki, wyposażone w przestarzałe, nieekonomiczne armatury nie tylko kreują negatywny wizerunek instytucji, lecz również generują podwyższone koszty eksploatacji, a nawet zagrażają zdrowiu użytkowników

 Pomijając jednak względy czystości, na które nacisk kładą zarówno kobiety jak i mężczyźni, należy zaznaczyć, że wymagania odnośnie toalet będą się różniły w zależności od jej użytkownika. Inne wymagania mają mężczyźni a inne wymagania mają kobiety czy osoby niepełnosprawne. To, dla jakiego odbiorcy przeznaczona jest konkretna toaleta będzie determinowało rodzaj wyposażenia w niej zawarty. Dobrze zaaranżowana toaleta powinna uwzględniać potrzeby grupy użytkowników docelowych.

Toaleta publiczna okiem kobiety...
Kobiety oprócz czystej, schludnej i higienicznej toalety oczekują również toalety, która w podstawowym stopniu będzie funkcjonalna pod kątem czynności, które z reguły są w niej realizowane przez płeć piękną. Kobiety wchodząc do łazienki spędzają w niej dużo więcej czasu niż wymagają tego czynności fizjologiczne. Lustro nad  walką, które jest dobrze oświetlone i w którym można się przejrzeć oraz poprawić makijaż – to podstawa. Montaż wieszaczków umożliwiających odwieszenie ubrania wierzchniego lub torebki, kosze sanitarne na podpaski – to wszystko powinno być oczywiste i zrozumiałe dla wszystkich tych, którzy zajmują się projektowaniem damskich toalet.

Lustro i haczyk na ścianie – tak niewiele potrzeba kobiecie w damskiej toalecie...
Niedopatrzenia w toaletach publicznych mogą mieć poważne skutki. Za przykład niech posłuży historia pewnego dobrze zapowiadającego się wieczoru w Teatrze Miejskim w Gdyni, który z powodu pewnego zdarzenia zakończył się niezbyt miło dla mojej małżonki – a przez to i dla mnie. Po skończonym spektaklu teatralnym moja pani postanowiła skorzystać z toalety. W kabinie WC nie było niestety zamontowanego wieszaczka, więc jedynym miejscem, na którym mogła zawisnąć torebka mojej żony okazała się być... klamka od drzwi. Nie muszę chyba dodawać, że kobiety niezwykłą czcią darzą swoje torebki, które są dla nich niezbędnym elementem ubioru i jak później wytłumaczyła mi moja ukochana – nie potrafiłaby odłożyć w byle, jakim miejscu swojej torebki, np. na podłodze w toalecie (ja sądziłem pragmatycznie, że powodem tego jest to, że podłoga wokół muszli klozetowej mogłaby być zanieczyszczona np. moczem lub błotem). Wracając jednak do meritum – torebka mojej żony w obliczu braku zamontowanego haczyka, zawisła na nieszczęsnej klamce, którą po chwili ktoś nacisnął z drugiej strony, nie zwracając uwagi na to, że kabina była zajęta. Torebka uderzyła z hukiem o podłogę, ponieważ znajdowała się w niej mała, szklana buteleczka z sokiem z czarnej porzeczki, którą (na swoje nieszczęście) dałem mojej żonie na przechowanie przed rozpoczynającym się spektaklem. Butelka rozbiła się, a porzeczkowy sok zalał całą zawartość torebki. Powszechnie wiadomo, że kobiety potrafią nosić w torebce bardzo wiele „niezbędnych" im w codziennym życiu akcesoriów, więc nie muszę chyba dodawać, że straty były ogromne – w sensie materialnym a przede wszystkim emocjonalnym. Z powodu braku jednego, małego, niedrogiego przecież – wieszaczka – zalany został telefon komórkowy i całe mnóstwo innych drobiazgów, które moja żona w wielkim stresie i pośpiechu zaczęła wyławiać z zalanej torebki niczym rybki z akwarium. Bilans strat był duży, telefonu niestety nie udało się uratować, torebka (jedyna w swoim rodzaju) nie odzyskała już swojej wcześniejszej świetności a znaczną część naszego romantycznego wieczoru spędziliśmy na oczyszczaniu wszystkich drobiazgów, które się w niej znajdowały. Moja małżonka przez długi czas nie mogła odzyskać dobrego humoru i do tej pory, kiedy widzi kabi- nę WC bez zamontowanego haczyka powracają do niej niemiłe wspomnienia i na nowo przeżywa feralny wieczór w teatralnej toalecie. Powyższą historię przytaczam, jako przestrogę dla tych, którzy zajmują się zawodowo aranżacją toalet w miejscach publicznych, aby zwrócili uwagę na to, by nie narażać późniejszych użytkowników na poważne problemy, nieodwracalne skutki i straty z powodu tak błahego niedopatrzenia jak brak wieszaczka, który można przecież kupić za przysłowiowe grosze. Brak tego podstawowego elementu w toalecie damskiej potrafi przyćmić nawet najbardziej oryginalny design nowoczesnej toalety publicznej.

Podsumowanie
Dokonując wyboru produktów do zainstalowania w toaletach publicznych, należy kierować się doświadczeniem producenta, uznaną marką oraz długoletnim OKRESEM GWARANCJI! Niezawodność działania wszystkich urządzeń powiązana jest z odpornością na akty wandalizmu. Im mniej jest elementów ogólnodostępnych, a budowa urządzeń jest bardzo zwarta, tym większe prawdopodobieństwo, że ich działanie będzie prawidłowe przez długi okres czasu. Materiały użyte do budowy tych urządzeń powinny być odporne na zniszczenie oraz bardzo wytrzymałe i wysokiej jakości.

Autor: Andrzej Świerszcz