Oddanie do użytku instalacji wody pitnej wiąże się ze ściśle określoną procedurą dotyczącą m.in. próby ciśnieniowej, płukania i dezynfekcji. Jeżeli wymagania w tym zakresie nie zostaną spełnione, inwestor ma prawo żądać usunięcia usterek oraz wynikającego z nich skażenia mikrobiologicznego na koszt wykonawcy instalacji.

Obowiązkiem instalatora wykonującego czy modernizującego instalację wody pitnej jest przestrzeganie w tym zakresie odpowiednich przepisów, norm i wytycznych pod rygorem odpowiedzialności cywilnej. Odnoszą się one także do procedury związanej z oddaniem instalacji do użytku i jej uruchomieniem. Odpowiednie uregulowania znajdziemy w normie PN-EN 806-4:2010 [1], która powstała na podstawie dyrektywy Rady 98/83/ WE z 3 listopada 1998 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi. Ujednolica ona wymagania dotyczące działań związanych z uruchomieniem instalacji wody pitnej. Oprócz tego w naszym kraju należy stosować się do odnośnych rozporządzeń [2] [3] oraz normy PN-EN 12502 [4]. Istotne są także wytyczne branżowe, m.in. z serii „Wymagania techniczne Cobrti Instal”, oraz wytyczne producentów.
W praktyce, w realizacji działań związanych z uruchomieniem instalacji bardzo pomocne są urządzenia oraz (tab. 1).

Próba ciśnieniowa
Obowiązująca w Polsce norma PN-EN 806-4 w rozdziale 6 zawiera kryteria oraz czynności, jakie należy wykonać przy próbie z użyciem wody lub powietrza:
...Instalacje w obrębie budynków wymagają przeprowadzenia próby ciśnieniowej. Można ją przeprowadzić z użyciem wody lub – jeżeli pozwalają na to krajowe przepisy – z użyciem czystego, niezaolejonego powietrza przy małym ciśnieniu lub gazów obojętnych. Należy pamiętać o możliwych zagrożeniach ze strony dużego ciśnienia gazu lub powietrza w układzie...
Jeżeli chodzi o próbę hydrostatyczną, podane zostały trzy metody jej przeprowadzania: A, B lub C, w zależności od materiału i rozmiaru rury. Dla każdej z nich przewidziano inny czas i kroki. Natomiast ujednoliconą procedurę znajdziemy w niemieckiej instrukcji ZVSHK [5].

Najlepiej przeprowadzać próbę ciśnieniową, jeśli bezpośrednio po niej instalacja zostanie napełniona i uruchomiona. W przeciwnym razie nieużytkowana instalacja, zarówno napełniona, jak i z pustym orurowaniem, może zostać skażona biologicznie i w momencie jej uruchomienia woda będzie niezdatna do picia. Jest to jednak trudne do osiągnięcia, w rzeczywistości praktycznie niemożliwe. W normie PN-EN 806-4 podano, co w takim wypadku robić:
...Jeśli układ nie będzie użytkowany bezpośrednio po uruchomieniu, konieczne jest jego płukanie w regularnych odstępach czasu (nie rzadziej niż 7 dni)... Nie jest to najlepsze rozwiązanie. Instrukcja niemiecka [5] zawiera alternatywny sposób, bardziej praktyczny i ekonomiczny. Zaleca się w niej przeprowadzić próbę szczelności z użyciem niezaolejonego sprężonego powietrza przy ciśnieniu 150 mbarów oraz próbę obciążeniową przy ciśnieniu 3 lub 1 bara, w zależności od średnic znamionowych instalacji wody pitnej. Ciśnienie kontrolne powyżej 3 barów nie może być stosowane.

Płukanie
Jeżeli od próby ciśnieniowej do uruchomienia instalacji minie ponad 7 dni, zalecane jest płukanie, aby zapobiec skażeniu biologicznemu. Może być ono przeprowadzane przy zastosowaniu wody pitnej lub powietrza zmieszanego z wodą. Informacje dotyczące jakości tej wody podaje norma PN-EN 806-4 i zaleca, by woda była filtrowana, a cząsteczki w rozmiarze większym niż 150 mm zatrzymywane. Płukanie instalacji powinno się odbywać na jej odcinkach, przy czym żaden z nich nie może być dłuższy niż 100 m, poczynając od najniższego piętra i przechodząc w górę, wzdłuż pionów.
Prędkość przepływu wody przez odcinek jest ujednolicona i wynosi 0,5 m/s, a jej ilość powinna być min. 20 razy większa niż pojemność wodna instalacji. Żeby zwiększyć efektywność płukania, tak aby woda porwała wszelkie zalegające w rurach cząsteczki i bakterie, zaleca się zwiększenie turbulencji tego ruchu poprzez zastosowanie mieszanki wody i powietrza pod odpowiednim ciśnieniem.
Dodatkowo PN-EN 806-4 podaje, co zrobić w sytuacji, gdy nie udaje się wytworzyć odpowiedniej prędkości przepływu wody w instalacji:
...Jeżeli w płukanym odcinku przewodu rurowego nie udaje się uzyskać minimalnego natężenia przepływu przy całkowitym napełnieniu przewodu rozdzielającego, do płukania należy zastosować zasobnik oraz pompę...

Dezynfekcja
Po przeprowadzeniu płukania inwestor lub instytucja zlecająca wykonanie instalacji może zlecić wykonanie dezynfekcji instalacji. Środki chemiczne stosowane w tym celu powinny być przeznaczone do uzdatniania wody pitnej i określone przez normy europejskie, krajowe lub zasady techniczne. Przy ich doborze należy się przede wszystkim kierować łatwością użycia, bezpieczeństwem pracy oraz ochroną środowiska. Utleniacze mające w składzie chlor mogą powodować powstawanie niebezpiecznych dla środowiska podchlorynianu sodu NaOCl i dwutlenku chloru ClO₂. Dużo lepiej sprawdzi się nadtlenek wodoru H₂O₂, który rozkłada się na niegroźny tlen i wodę, spełnia do tego kryteria bezpiecznego stosowania związku chemicznego i jest łatwy w użyciu. Produkty o niskim stężeniu nadtlenku wodoru po rozkładzie w trakcie dezynfekcji można sprawnie wprowadzić do kanalizacji. Stężenia poniżej 5% tego związku nie są uznawane za niebezpieczne. Zalecane jest stosowanie roztworu składającego się z nadtlenku wodoru o stężeniu 1,5% rozcieńczonego w 100 l wody pitnej. Stosowanie nadtlenku wodoru w wyższym stężeniu wymaga bardziej pracochłonnego rozcieńczania roztworu i może być niebezpieczne przy stężeniu powyżej 5%. W przypadku błędnie lub źle przygotowanego własnego roztworu do dozowania, instalacja wody pitnej może zostać uszkodzona, a konsekwencje zostaną wyciągnięte w stosunku do instalatora.

Protokół
Po wykonaniu procedury związanej z oddaniem instalacji należy sporządzić protokół. Informacje w nim zawarte powinny dotyczyć przeprowadzonych prób, płukania i dezynfekcji oraz wyników badań i należy go przekazać właścicielowi budynku. Urządzenia stosowane do prób ciśnieniowych, płukania i dezynfekcji wykonują obecnie wydruki, które mogą okazać się nieocenioną pomocą przy sporządzaniu dokumentacji.

Literatura:
[1] PN-EN 806-4:2010 Wymagania dotyczące wewnętrznych instalacji wodociągowych do przesyłu wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi. Część 4: Instalacje [2] Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 7 grudnia 2017 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (DzU 2017, poz. 2294)
[3] Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (DzU z 2002 r. nr 75, poz. 690 z późn. zm.; stan prawny na 1.01.2014 r.)
[4] PN-EN 12502 Ochrona materiałów metalowych przed korozją. Wytyczne do oceny ryzyka wystąpienia korozji w systemach rozprowadzania i magazynowania wody [5] Instrukcja próby szczelności instalacji wody pitnej przy użyciu sprężonego powietrza, gazu obojętnego lub wody, styczeń 2011, ZVSHK