Czy syfon pod przyborem sanitarnym jest niezbędny? – Nie bez powodu stawiam to pytanie, ponieważ w swojej praktyce instalacyjnej czasem spotykałem się z sytuacjami, gdy właściciele lokalu albo budynku byli skłonni zrezygnować z syfonu, np. z uwagi na utrudnienia techniczne lub brak miejsca.

Dlatego zacznijmy od przypomnienia zasadniczych funkcji syfonu jako elementu systemu kanalizacyjnego budynku. W dalszej części artykułu przedstawię produkty, które – dzięki swojej konstrukcji – pozwalają nie tylko pokonać problemy natury technicznej, ograniczając przy tym nakład pracy, ale jednocześnie zajmują minimum miejsca w przestrzeni pod umywalką czy zlewozmywakiem.

Wewnętrzne instalacje kanalizacyjne wraz z zewnętrzną siecią kanalizacyjną tworzą razem system odpływowy, którego nieodzowną częścią składową są przewody wentylacyjne. Każdy główny pion kanalizacyjny przechodzi od pewnego momentu w pion wentylacyjny, który to wyprowadzony ponad połać dachową kończy się wywiewką. Pion wentylacyjny odprowadza z przewodów kanalizacyjnych na zewnątrz budynku niebezpieczne gazy kanałowe, takie jak: metan, siarkowodór, opary benzyny oraz wodór. Gazy te powstają ze ścieków w czasie ich rozkładu biologicznego oraz na skutek wylewania do kanalizacji różnych substancji niebezpiecznych (w tym wybuchowych). Zwentylowanie instalacji pozwala również na wyrównanie niekorzystnego podciśnienia powstającego w przewodach odpływowych.

Zainstalowanie przewodów wentylacyjnych oraz zaworów napowietrzających nie jest jedynym zabezpieczeniem przed przedostawaniem się gazów z instalacji kanalizacyjnej do wewnątrz pomieszczeń. Konieczne jest również zastosowanie stałego odcięcia przepływu tych gazów przy wszystkich przyborach sanitarnych podłączonych do kanalizacji w budynku. Warto dodać, że zamyka się przy tym drogę ewentualnej migracji robaków, szczurów, myszy, które mogłyby wydostawać się z kanalizacji. Odcięcie to musi jednak zapewniać swobodny odpływ z sanitariatu zużytej wody w dowolnym momencie. Najlepszym rozwiązaniem, sprawdzonym przez wiele lat, jest zastosowanie tzw. zamknięcia wodnego, popularnie nazywanego syfonem. Dlatego, zgodnie z wymaganiami technicznymi, wszystkie przybory sanitarne zainstalowane w budynku muszą być podłączone do wewnętrznej instalacji kanalizacyjnej poprzez zamknięcia wodne, wbudowane w przybór lub zakładane bezpośrednio pod przyborem.

Podstawowe wymagania dotyczące zamknięć wodnych
Wymagania dla elementów odpływowych, w tym wysokość zamknięcia wodnego, określa norma PN-EN 274: Zestawy odpływowe umywalek, bidetów i wanien kąpielowych – ogólne wymagania techniczne. W ww. normie zróżnicowano wysokość zamknięcia wodnego w zależności od typu systemu instalacyjnego:

• dla typu I i II wysokość zamknięcia wodnego powinna być nie mniejsza niż 50 mm,
• dla typu III – nie mniejsza niż 75 mm.

Słup wody w syfonie powinien zabezpieczać pomieszczenia sanitarne przed wyziewami z kanalizacji przez okres dwóch tygodni w temperaturze 20°C.

Syfon jest głównym miejscem gromadzenia się zanieczyszczeń (w szczególności włosów, piasku i nitek) oraz powstawania hałasów podczas spuszczania zużytej wody do podejścia kanalizacyjnego. Dlatego wymaga się m.in., aby był niezawodny, o możliwie jak największej przepustowości, bezpieczny dla użytkownika, trwały, wytrzymały na wysoką temperaturę (do 95°C) oraz łatwy w oczyszczeniu i montażu.

! Zestawy odpływowe stosowane do podłączenia umywalek, zlewozmywaków oraz pralek automatycznych powinny być bezwzględnie wykonane z materiałów odpornych na wysokie temperatury.

Bardzo dobrymi materiałami do wykonywania zestawów odpływowych jest polipropylen, polietylen wysokiej gęstości (HD-PE), ABS oraz stal nierdzewna i mosiądz. Wymienione tworzywa sztuczne charakteryzują się dużą odpornością na różnego rodzaju chemiczne substancje agresywne zawarte w ściekach, dlatego też większość elementów odpływowych do umywalek i zlewozmywaków wykonana jest z tych materiałów. Syfony wykonane ze stali szlachetnej lub z mosiądzu są bardziej dekoracyjne jednak mniej wytrzymałe na związki chemiczne.

Warto pamiętać, że odpowiednią odpornością powinny się również cechować materiały uszczelniające zestawy odpływowe (w tym uszczelki). Pralka automatyczna lub zmywarka mogą generować w cyklu pralniczym/zmywania bardzo wysoką temperaturę. Jeśli są podłączone do syfonu zlewozmywakowego lub umywalkowego za pomocą dodatkowego króćca odpływowego, to istnieje ryzyko deformacji zestawu odpływowego oraz zmiękczenia uszczelek, a w konsekwencji rozszczelnienia syfonu. Wylewanie wrzątku do komory zlewozmywaka (np. podczas odcedzania ziemniaków) także może zaszkodzić syfonowi. Dlatego też dokonując wyboru zestawu odpływowego, należy mieć na uwadze materiał, z którego jest wykonany.

Jak wybrać odpowiedni typ syfonu?
Syfon do umywalki może mieć konstrukcję butelkową lub rurową. Wybór danego modelu powinien być podyktowany przestrzenią, jaką dysponujemy pod umywalką. Syfon butelkowy ma budowę pionową i jest najczęściej wybieranym rozwiązaniem do połączenia umywalki z podejściem kanalizacyjnym. Syfon rurowy ma z kolei budowę poziomą i swoim kształtem przypomina literę U. Dzięki specjalnej konstrukcji zamknięcia wodnego do minimum eliminuje ryzyko zapychania się odpływu.

Oprócz typu konstrukcji bardzo ważnym parametrem doboru jest materiał, z którego syfon jest wykonany, gdyż, jak wspomniałem, w dużym stopniu decyduje o żywotności i bezawaryjnej pracy syfonu. Syfony mosiężne z powłoką chromoniklową prezentują się bardzo elegancko i powinny być instalowane tam, gdzie mają pozostać widocznym elementem w łazience. Są one jednak dużo droższe. Bardzo dobrze komponują się z różnymi stylami wykończenia pomieszczeń sanitarnych. Z kolei syfony z tworzyw sztucznych są znacznie lżejsze, ale sprawdzają się (wizualnie) wyłącznie w przypadku ich zabudowy.

Jeśli chodzi o inne praktyczne aspekty doboru, to warto pamiętać, że standardowe umywalki mają inną wysokość montażu syfonu niż umywalki nablatowe. Trzeba również uwzględnić to, czy umywalka ma otwór przelewowy oraz, czy do odpływu umywalki będzie podłączona pralka automatyczna. Montaż syfonów powinien odbywać się wyłącznie ręcznie. Jednak konstrukcje mosiężne wymagają specjalnych rozsuwanych kleszczy do ich skręcenia. Klucz do syfonów wyposażony jest w odpowiednie nakładki z tworzywa sztucznego na szczęki, które zapobiegają porysowaniu powierzchni syfonów. Rozstaw szczęk jest bardzo duży i obejmuje swoim zakresem większość produkowanych syfonów.

Syfon ukryty w szafce
W ostatnich latach coraz częściej w łazienkach domowych montowane są dekoracyjne umywalki nablatowe lub umywalki wraz z szafkami, na których są osadzone. Pod umywalką nablatową często montuje się półki, na których można przechowywać np. ręczniki, suszarki do włosów itp. Natomiast szafki pod umywalki wyposażone są w półki lub wysuwane szuflady, które z kolei zabudowane są przegródkami do przechowywania drobiazgów i kosmetyków. Półki w szafce mają najczęściej fabrycznie wykonane wycięcie na syfon w centralnym miejscu pod otworem odpływowym w umywalce, jednak bardzo często otwór ten jest za mały lub nie pasuje położeniem do odpływu zamurowanego w ścianie (zwykle już pokrytej płytkami ceramicznymi). Najprostszym (i najbardziej nieestetycznym) sposobem wygospodarowania miejsca na podłączenie syfonu pod umywalką do przewodu odpływowego jest wówczas powiększenie otworu w półce za pomocą wyrzynarki. Niestety, pomijając już kwestie estetyki, brzegi powiększonego otworu są później podatne na pochłanianie wody w przypadku przecieku lub podczas czyszczenia syfonu. Co zatem zrobić, aby w takiej sytuacji nie niszczyć mebla, a jednocześnie w sposób prawidłowy i estetyczny odprowadzić wodę z przyboru sanitarnego? Do tego celu można zastosować specjalne rozwiązania konstrukcyjne.

Syfony i półsyfony rurowe do umywalek
Syfonem rurowym z przegubem kulistym na króćcu można skorygować brak współosiowości odpływu w ścianie względem osi odpływu w umywalce. Przekręcając zamknięcie wodne w lewo lub w prawo, korygujemy króciec odpływowy w zakresie kilku centymetrów. Wysuwając z korpusu lub ucinając na odpowiednią wysokość króciec odpływowy przykręcony do zaworu spustowego, możemy skorygować również wysokość odpływu z syfonu. Syfon rurowy (półsyfon) z przegubem kulistym ma w swojej ofercie np. firma Viega (rys. 3).. Wspomnę przy okazji, że przy zastosowaniu syfonu butelkowego korektę króćca odpływowego trzeba wykonać za pomocą nieestetycznych kolanek kanalizacyjnych. Nie polecam takiego rozwiązania. Aby tego uniknąć, króciec wylotowy syfonu butelkowego powinien znajdować się w osi,,oczka” kanalizacyjnego w ścianie.

Dobrym pomysłem na oszczędność przestrzeni pod umywalką w dedykowanej do niej szafce, a jednocześnie wygodnym rozwiązaniem w przypadku konieczności korekty położenia króćca odpływowego, jest zastosowanie tzw. półsyfonu rurowego, czyli konstrukcji bez zaworu spustowego, który kupujemy oddzielnie. Tego typu konstrukcją może się pochwalić np. firma McAlpine – jest to półsyfon o symbolu SPS-X32 PF (rys. 4). Stanowi on rurowe zamknięcie wodne o bardzo zwartej budowie oraz o średnicy zaledwie 32 mm, które umieszcza się tuż przy ścianie, gdzie zamontowana jest umywalka. Ponieważ szuflady w szafkach nie dochodzą do tylnej ścianki szafki, taki półsyfon zmieści się bez problemu między ścianą a tyłem szuflady (również w szafkach o bardzo głębokich szufladach). Jego czyszczenie nie stanowi problemu – wystarczy odkręcić zaślepkę usytuowaną w najniższej części konstrukcji zamknięcia wodnego. Ponadto konstrukcja urządzenia umożliwia bardzo dużą korektę położenia króćca odpływowego (w lewą i prawą stronę) oraz dopasowanie go do odpowiedniej wysokości względem kielicha kanalizacyjnego w ścianie.

Podobne rozwiązanie oferuje firma HL. Jest to półsyfon rurowy do umywalek o symbolu HL 137 (rys. 5), o konstrukcji zgodnej z normą EN 274, produkowany w dwóch wersjach: z odejściem poziomym i z odejściem pionowym. Poszczególne części składowe konstrukcji można przycinać na odpowiednią długość, tak aby dopasować się do podejścia kanalizacyjnego w ścianie. Producent zapewnia, że dzięki małemu, ale bardzo drożnemu zamknięciu wodnemu oraz czterem przegubom, półsyfon można dopasować do konstrukcji każdej szafki łazienkowej. Długości odejścia czy przyłącza z konstrukcji są przy tym tak obliczone, aby podczas montażu było jak najmniej punktów łączeń, które są miejscami powstawania stref bakteryjnych czy ewentualnych rozszczelnień. Atutem jest też specjalna budowa czyszczaka, która ułatwia odzyskanie np. zatopionej biżuterii. Zakrętkę czyszczaka odkręca się dłonią, a następnie wyjmuje się korytko, w którym gromadzą się zanieczyszczenia. Warto zauważyć, że takie rozwiązanie konstrukcyjne pozwala zrezygnować ze stosowania silnie żrących preparatów do udrażniania rur.

Syfony i półsyfony membranowe (gumowe) do umywalek
Syfony membranowe są nowością na naszym rynku. Są to konstrukcje mało znane instalatorom, które bardzo ułatwiają odprowadzenie wody z umywalki. Silikonowa membrana zastępuje syfon klasyczny, a w zamknięciu wodnym nie musi stać woda, aby zatrzymywać gazy z kanalizacji. Jednym z takich produktów jest syfon umywalkowy XS-PURE firmy Virquin / Tycner (rys. 6, 7), z zamknięciem odpływu w komorze umywalki typu klik–klak (naciśnięcie korka powoduje zamknięcie, a ponowne naciśnięcie – otwarcie zaworu spustowego). Syfon ten odprowadza zużytą wodę do kanalizacji przez niską membranę gumową w kształcie odwróconego worka. Zapewnia ona, że żadne zapachy nie przedostaną się do pomieszczenia nawet przy długim nieużytkowaniu przyboru sanitarnego (np. podczas urlopu). Membrana nie tylko skutecznie zatrzymuje gazy zbierające się w przewodach, ale i uniemożliwia migrację owadów z podejścia kanalizacyjnego. Jest to zatem idealne rozwiązanie, gdy lokal lub mieszkanie są sporadycznie/sezonowo użytkowane, jak też w domu letniskowym, gdzie bardzo często dochodzi do odparowania wody w zamknięciu wodnym i przedostawania się smrodu do wnętrza budynku (zwłaszcza gdy na posesji znajduje się zbiornik bezodpływowy na ścieki). Jak zapewnia producent, zasadniczymi zaletami tego rozwiązania jest wyjątkowo duża szczelność oraz wyjątkowo mały rozmiar. Syfon ma tylko 67 mm wysokości (jest płaski) – dla porównania: typowy syfon ma ponad 220 mm wysokości, jest więc trzy razy wyższy. Odpływ jest regulowany w zakresie 360˚ w poziomie i 4˚ w pionie. Dodatkowo odpływ zaworu spustowego ma opcję skrócenia gwintu spustu (w zależności od grubości króćca odpływowego umywalki). Niezwykle proste są również montaż i konserwacja syfonu XS-PURE. Dzięki funkcji quick safe montaż można przeprowadzić jedną ręką. Uszczelka na połączeniu jest zintegrowana z nakrętką, którą wystarczy przekręcić o ¼ obrotu, by połączenie stało się szczelne, bez ryzyka przecieku. Dolna część korpusu syfonu jest połączona z zaworem spustowym za pomocą zatrzasków, które – podczas prac serwisowych – należy tylko nacisnąć, aby je zwolnić.

W sprzedaży dostępne są trzy wersje syfonu umywalkowego XS-PURE: X-Spurequick-clac, X-Spurequick-clakblacktouch (korek w kolorze czarnym), X-Spurequick-clac do umywalek z przelewem.

Za niezwykle oryginalną konstrukcję należy również uznać półsyfon membranowy WHB1-32 firmy McAlpine (rys. 8). Jest to syfon umywalkowy niski (11/4” x 32 mm), wyposażony w samozamykającą się membranę silikonową. Membranę tworzą dwa płaskie listki gumy silikonowej w kolorze niebieskim, przylegające ściśle do siebie na dużej powierzchni. Otwarcie przepływu, czyli rozchylenie się listków na długości, odbywa się tylko podczas przepływu wody. Po zakończeniu odprowadzania wody, silikonowe listki znów przylegają szczelnie do siebie. Całkowita wysokość tego półsyfonu to 62 mm!

Montaż półsyfonu WHB1-32 jest bardzo prosty i nie wymaga użycia specjalistycznych narzędzi. Po dokręceniu nakrętki mocującej do zaworu spustowego należy odmierzyć odpowiednią długość rurki odpływowej między nakrętką zaciskową na króćcu odpływowym a kielichem podejścia kanalizacyjnego. Rurkę odpływową wkłada się do kielicha rury kanalizacyjnej, a następnie z drugiej strony zaciska na niej króciec odpływowy półsyfonu. Całość należy dokręcić do zaworu spustowego za pomocą nakrętki nad zaślepionym otworem rewizyjnym konstrukcji. Aby maksymalnie wykorzystać zalety tej konstrukcji, już w fazie budowy podejścia kanalizacyjnego trzeba wyprowadzić kielich podejścia dokładnie na wprost wyjścia z syfonu. Oś odpływu syfonu i oś kielicha powinny być w jednej linii.

Kilka praktycznych uwag
Uzupełnieniem oferty rynkowej w zakresie rozwiązań odpływowych do umywalek czy zlewozmywaków oszczędzających przestrzeń są syfony podtynkowe – dedykowane w szczególności dla osób niepełnosprawnych poruszających się na wózkach. Jednak jest to temat na oddzielny artykuł. Jeśli chodzi o funkcjonalność prezentowanych rozwiązań, to jej wrogiem może być niewłaściwa eksploatacja. Nie wszyscy użytkownicy pamiętają, że do odpływu umywalki czy zlewozmywaka nie powinny np. trafiać odpadki i resztki jedzenia. Aby ograniczyć odkładanie się zanieczyszczeń w syfonach, można zastosować specjalne sitka, które instaluje się na wejściu do zaworu spustowego. Niestety, nie da się tego zrobić w przypadku zaworu spustowego z mechanizmem klik-klak. Zapychające odpływ włosy z osadami mydła można natomiast wyciągnąć z zaworu spustowego za pomocą specjalnej wąskiej szczotki o dużej długości. Jest ona podobna do wycioru do butelek.